Oma's oorlog

Luister de Podcast "Oma's oorlog" >>

Het aangrijpende verhaal van oma Gé Omta

En dan ineens schijnt de hel losgebarsten in de stem van een van de Duitsers: “WO IST DER JUNGE?” Weldadig rustig klinkt daarop Pa zijn stem: “Ik heb u al eerder gezegd dat ik niet weet waar mijn zoon is.”

En dan ineens die twee schoten. Ze branden door mijn ziel. O, als eens… Maar nee, dat kán niet. Ze gaan toch niet… nee, natuurlijk niet, dat is onmogelijk. Ik kán het niet van me afzetten: ze hebben Pa…

Dit is het verhaal van mijn oma. Gé Everts-Omta. Haar broers werden gezocht, en zaten
ondergedoken op hun boerderij in Bierum. Vele huiszoekingen hebben ze moeten doorstaan, van onder andere ‘Het Beest van Appingedam’, Siert Bruins. 9 September 1944 was de dag die mijn oma nooit is vergeten…

Al zo lang ik mij kan herinneren sprak mijn oma over haar oorlogsverleden. Als klein meisje zag ik eens een kleine, vergeelde zwart-wit foto op een tafeltje bij mijn grootouders thuis staan. “Dat is mijn vader, Aldert Derk Omta”, beantwoordde mijn oma mijn vragende blik. “Maar hij leeft niet meer, en op deze foto leefde hij ook niet meer.” Ik was nog te klein om te registreren dat de donkere plekken bij zijn slaap en zijn hart bloedvlekken waren.

Ik werd ouder, en ik besefte me steeds meer dat de verhalen van mijn oma erg bijzonder waren. Op een dag besloot ik haar te vragen of ik haar verhalen op mocht schrijven. Wat vond ze dat mooi! En zo kwam ik elke twee weken een ochtend bij haar en mijn opa, en spraken we over haar leven, waarin ze de oorlog altijd met zich mee heeft gedragen. Ze heeft er zelf ook veel over geschreven:

Toen ik 9 jaar was is de oorlog begonnen. Op de morgen van 5 mei 1940 zei mijn moeder: “Jullie gaan vandaag niet naar school. Het is oorlog. De Duitsers zijn vannacht in ons land gekomen.” We zagen die dag heel veel Duitse vliegtuigen en soldaten. De volgende dag gingen we toch maar weer naar school.
We hadden een oefening in school. Meester blies op zijn fluit. Dan moesten we heel vlug naar de schoolgang gaan en languit op de grond liggen. Bij onze eigen kapstok. We vonden het wel een leuk spelletje.

Maar een spelletje was het zeker niet. Het was een zeer gevaarlijke tijd. De oudste broer van mijn oma, Fokko, zat in het verzet. Hij werd gezocht door de Duitsers voor zijn werkzaamheden in de ondergrondse. Zo verspreidde hij de oorlogskrant Trouw, regelde hij onderduikadressen voor mensen die dit nodig hadden, en had hij handel in bonkaarten. Tot het moment dat het voor hem te gevaarlijk werd, en hij zelf moest onderduiken. Dit deed hij op de boerderij in Bierum waar hij, zijn ouders en broers en zussen (waaronder dus mijn oma) zelf woonden. Samen met twee andere broers, een neef en een buurjongen. Zij zaten ondergedoken omdat zij niet in Duitsland wilden werken, en deze oproep dus genegeerd hadden.

Mijn oma heeft vanaf dat moment wat kleinere verzetsklussen voor Fokko uitgevoerd. Een klein meisje zou niet zo snel verdacht worden. En dat bleek ook zo te zijn.

De Duitsers bleven echter fanatiek naar Fokko zoeken. Familie Omta kreeg vele, en heftige huiszoekingen te verwerken. Zo braken de Duitsers op een nacht bij ze in, en stonden met lantaarns in de hand aan hun bedden. Of ze ‘even wilden zeggen met hoeveel mensen ze in huis waren’.

Op 9 september 1944 kwamen ze weer. Het was menens. De Duitsers hadden in alle omliggende dorpen wachtposten geplaatst, om nu toch een ‘buit’ te hebben, mocht hun prooi ontsnappen. Het was de zoveelste huiszoeking. Er werd niks aan het toeval overgelaten. De spanning was ondraaglijk. De hele middag werd gezocht, getierd, gedreigd (“Zeg toch waar die jongens zijn, dan gebeurt er jullie niets”), - en tenslotte gedáán! Ze wilden en ze zouden resultaat hebben. Maar wat ze ook deden, ze vonden niets. Alles werd doorzocht en overhoop gehaald. Er werd in kaf en koren geschoten, maar zonder het gewenste resultaat. Mijn oma’s vader moest hen op hun zoektocht begeleiden, over het hele terrein van de boerderij, waarna ze weer terug in de kamer kwamen. Aldert Derk stond tussen de suitedeuren, maar mocht niets meer zeggen. Toen hem gezegd werd wéér met hen mee te gaan, vroeg hij hen tóch nog iets te mogen vragen. Dat werd toegestaan, en toen hoorde zijn gezin: “Denken jullie eraan, dat het kind van het gezin W. nog moet worden ingeschreven?” (Dat kindje was ’s zondags gedoopt, en Aldert Derk was scriba van de kerk). Daarna stak hij, terwijl hij onder schot werd gehouden, zijn gevouwen handen naar zijn gezin omhoog. Dit alles gaf te denken, maar de spanning was zó hoog, dat niemand verder durfde of kon denken.

Aldert Derk werd meegenomen naar één van de schuren. Het onderduikhol van de jongens was in de naastgelegen schuur. Ze zaten verscholen tussen stropakken, en waren dus niet te zien, maar ze hebben alles kunnen horen. Zoals Fokko het in zijn In Memoriam heeft beschreven:

Reeds ketsen behoefijzerde Moffenhielen over de stenen, over het beton in de schuren, in de stallen, overal. Een paar honden blaffen. O wee! Speurhonden, en we hebben geen peper gestrooid. Wat moet dit worden. Pa, Moe en de meisjes zullen nooit zeggen waar wij zijn, maar die honden!

We liggen te trillen, hoewel we toch heus wel aan huiszoeking gewoon zijn, en ons holletje zo geleidelijk aan wel zijn onvindbaarheid heeft bewezen. Nog geen twee weken geleden hebben ze immers nog een hele nacht gezocht, en hoewel ze er over heen en langs kropen, niet één, maar ettelijke keren, vonden ze niets, evenmin als andere keren. En ja, die hond kon de vorige keer ook niets uitrichten, maar nú: twéé, misschien beter gedresseerd, en… geen peper.
Twee van de jongens schudden in hun angst zó hevig, dat ik werkelijk bang begin te worden: we verraden onszelf. O, als ze ons eens vinden: vijf jongens, een paar radio’s, en heel veel belastend materiaal. Wat zal er dan van ons worden, en van Pa en Moe?...

Telkens en telkens weer scharrelden ze rond de ingang van ons hol. Meermalen zijn ze vlak bij ons aan ’t afbreken. Vaak horen we schieten, dikwijls hondengeblaf. Nu eens lopen ze over ons heen, dan weer vlak achter ons langs. Spanning tot het uiterste. ’t Is of het voelbaar wordt: er gaat iets gebeuren.

En dan ineens schijnt de hel losgebarsten in de stem van een van de Duitsers: “WO IST DER JUNGE?” Weldadig rustig klinkt daarop Pa zijn stem: “Ik heb u al eerder gezegd dat ik niet weet waar mijn zoon is.” Meteen striemende zweepslagen of iets in dien geest: “Und nun?” “Ik kan niet meer zeggen dan ik weet.” Weer een slag, en opnieuw dat treiterend dreigende: “Und nun?” We beven van woede en angst.

Fokko, zijn broers, neef en buurjongen zitten in alle benauwdheid in hun onderduikhol. Fokko wil eruit, hij heeft het pistool al in zijn hand. Je eigen vader gepijnigd horen worden drijft hem tot het uiterste. Naast hem sist de stem van één van zijn broers: ““Die duivels, hoe durven ze.” “Jongens”, fluistert Fokko, “ik ga er uit, dit is niet om uit te staan.” “Nee, dan wordt het nog veel erger, niet doen. Stt.” Nog enkele keren horen dat helse: “Und nún?”, voorafgegaan door een slag.

En dan ineens die twee schoten. Ze branden door mijn ziel. O, als eens… Maar nee, dat kán niet. Ze gaan toch niet… nee, natuurlijk niet, dat is onmogelijk. Ik kán het niet van me afzetten: ze hebben Pa…

 

Hartelijk dank voor het lezen van een paar details van mijn oma’s oorlogsverhaal. Ja, een paar details.
Het verhaal bevat nog zoveel meer aangrijpende en intense momenten. Graag nodig ik u uit om de podcast Oma’s Oorlog te beluisteren, waarin ik uitgebreider kan vertellen.

Het was een enorme eer mijn oma’s levensverhaal, en dus oorlogsverhaal op te mogen schrijven. Ter nagedachtenis aan haar hoop ik dat haar verhaal door vele mensen gelezen en beluisterd mag worden. Zo worden de verhalen die zij mij zo vaak heeft verteld, nooit vergeten.

Francien Everts
Kleindochter van Gé Omta

In opdracht van Marketing Groningen en VisitWadden hebben we aan dit ingrijpende verhaal een aantal interessante arrangementen gekoppeld, welke u mee laten beleven hoe de bevrijding van Noord-Nederland tot stand kwam.
Bekijk hier de arrangementen op 'Het Waddengebied gebied bevrijd' of
boek een andere arrangement Op de Wadden.